Uchwała SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22

Stanowisko Sądu Najwyższego dotyczące przelewu wierzytelności przyszłych.

Przelew wierzytelności przyszłych a orzeczenictwo.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r. formułuje następującą tezę: „Art. 510 § 1 KC znajduje zastosowanie także do umów zobowiązujących do przeniesienia wierzytelności przyszłych".

Sąd uzasadniając uchwałę implikował, że za rządami Kodeksu zobowiązań, a także de lege lata dominuje zapatrywanie dopuszczające przelew wierzytelności przyszłych. Wyróżnił ponadto trzy omówione wcześniej kategorie wierzytelności przyszłych. Stwierdzone zostało, że przelewu nie wyklucza charakter wierzytelności przyszłych, a co do zakresu i zasad przelewu miarodajne powinny być reguły ogólne dotyczące przeniesienia praw.

Szerszemu objaśnieniu poddane zostały w uchwale zagadnienia dotyczące wymagań odpowiedniego oznaczenia przedmiotu przelewu. Stwierdzono, że o ile w umowie wyłącznie zobowiązującej do świadczenia, oznaczenie przedmiotu świadczenia może nastąpić według cech gatunkowych, o tyle w umowie rozporządzającej przedmiot musi być oznaczony indywidualnie. Jak bowiem podkreślił SN, można nabyć wyłącznie indywidualnie oznaczone prawo, a więc daną wierzytelność, daną rzecz itp.

Biorąc pod uwagę, że wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z momentem powstania, to wymóg ten można uznać za spełniony, wtedy gdy umowa dotycząca przelewu wierzytelności przyszłej zawiera informacje pozwalające na ustalenie, że to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową. Danymi takimi, wg SN, są określenie tytułu powstania wierzytelności oraz określenie osób wierzyciela i dłużnika.

Sąd Najwyższy bezspornie stwierdził, że cesja wierzytelności przyszłych dostatecznie oznaczonych jest możliwa zarówno w drodze umowy czysto rozporządzającej ( art. 510 § 2 KC ) jak i umowy o podwójnym skutku – zobowiązująco rozporządzającej (510 § 1 KC ). Brak akceptacji dopuszczalności zawarcia umowy przelewu wierzytelności przyszłej o podwójnym skutku, mógłby być jedynie uzasadniony potrzebą oznaczenia przedmiotu przelewu, co przecież miało już miejsce w postanowieniach umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności przyszłej. Konkludując SN stwierdził, iż należy przyjąć, że umowa sprzedaży lub jakakolwiek inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej, która jest odpowiednio oznaczona, przenosi wierzytelność z chwilą jej powstania.

W swej uchwale Sąd Najwyższy podtrzymuje wykładnię art. 510 KC wyrażoną w piśmiennictwie. Jest bowiem powszechnie przyjęte, że wyrażona w tym przepisie konstrukcja umowy o podwójnym skutku znajdzie także zastosowanie do przelewu wierzytelności przyszłych. Umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej, jedynie wówczas wywoła skutek rozporządzający, gdy zawiera informacje pozwalające na ustalenie w chwili powstania wierzytelności, że to ona była przedmiotem cesji. Wierzytelności przyszłe muszą być zatem przynajmniej oznaczalne w chwili zawierania umowy przelewu przez określenie tytułu powstania wierzytelności oraz osoby dłużnika i wierzyciela .¹

Pominięta słusznie została dopuszczalność przelewu takich wierzytelności, których powstanie jest w całości sprawą przyszłości, albowiem ciężko w odniesieniu do tej grupy wierzytelności mówić o cesji wierzytelności w rozumieniu art. 509 i nast. KC , „stąd uprawniony wydaje się postulat traktowania umów "zbycia" tego rodzaju wierzytelności przyszłych, np. dla zabezpieczenia kredytu bankowego, jako contractus innominatus. „²

Z aprobatą spotkały się rozważania SN dotyczące dopuszczalności i zasad przenoszenia praw. Obrazuje to jedność reguł rządzących zbywaniem wszystkich praw przyszłych, a co za tym idzie również wierzytelności przyszłych. Kryteria oznaczalności wierzytelności przyszłych sformułowane zostały w odniesieniu do dorobku piśmiennictwa. Doktryna zgodna była również co do wyrażonego w uchwale stanowiska co do dopuszczalności przelewu wierzytelności przyszłych w umowie czysto rozporządzającej a także w umowie o charakterze zobowiązująco-rozporządzającym.

Nie brakuje jednak uwag krytycznych odnośnie uchwały Sądu Najwyższego. J. P Naworski podnosi, że teza uchwały ujęta została zbyt szeroko, co w gruncie rzeczy nie odzwierciedla wniosków sformułowanych w uzasadnieniu. „Brzmienie tezy wysuniętej na czoło uchwały sugeruje, że umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej wywoła skutek rozporządzający, niezależnie od oznaczenia wierzytelności. Jej sformułowanie odbiega od wniosków w uzasadnieniu, gdzie w ostatnich fragmentach SN stwierdził wyraźnie, że: "... umowa sprzedaży lub jakakolwiek inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej odpowiednio oznaczonej w zasadzie także tę wierzytelność przenosi z chwilą jej powstania”.³

Nie zostało ponadto zaakcentowane, nie budzące w doktrynie stanowisko, że skutek rozporządzający w postaci przejścia wierzytelności na nabywcę następuje dopiero z chwilą powstania wierzytelności.⁴

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary 
www.lexgemini.pl

1A. Szpunar, Przelew na zabezpieczenie, Rej. Nr 11/1995, s. 22-23.

2J. P. Naworski, Przelew powierniczy i skuteczność przelewu ekspektatywy wierzytelności, MoP 1998, nr 5, http://www.monitorprawniczy.pl/index.php?cid=20&id=1362&mod=m_artykuly

3Ibidem

4K. Zawada, Umowy przenoszące wierzytelności, Rej. Nr 1/1992, s. 23.

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.