Osoba fizyczna jako podmiot praw i obowiązków

Osoba fizyczna
Indywidualizacja osoby fizycznej jako podmiotu prawa cywilnego
Nazwisko osoby fizycznej.

Przepis art. 1 Kodeksu Cywilnego¹ wskazuje adresatów treści norm cywilnoprawnych oraz osoby, na których rzecz ma być podjęte nakazane zachowanie lub też od czynności których obowiązek prawny adresata jest uzależniony². Identyfikacja osoby fizycznej, wskazanej bezpośrednio w treści przepisu art. 1 KC jako tej, której stosunki są przedmiotem regulacji kodeksu, umożliwiająca stwierdzenie kto jest podmiotem stosunków w obrocie prawnym możliwa jest poprzez zestawienie szeregu cech osobistych. Podstawowe znaczenie spełnia tu imię i nazwisko, czyli językowe oznaczenie poszczególnych osób fizycznych, pozwalające rozróżnić jednostkę pośród wielu.³ W rozumieniu potocznym przez nazwisko rozumie się wspólne dla całej rodziny miano, które dzieci biorą zwykle po ojcu, a żona po mężu.⁴

Z brzmienia przepisu art. 6 ust.1 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska⁵ wynika, że nazwisko składać się może jedynie z dwóch części (członów). Możliwe jest posiadane co najwyżej dwóch imion (art.6 ust. 2). Przepisy ustawy z dnia 29.09.1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego⁶ jako elementy identyfikacyjne wskazują w treści art. 40 ust. 2: a) nazwisko, imię oraz płeć, b) miejsce i datę urodzenia, c) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili narodzin dziecka. Może być nim również fakt zawarcia małżeństwa (art. 53 PASC) i wystawiany na jego podstawie akt małżeństwa (art. 62 PASC) albo zgon osoby fizycznej (art 67 PASC).

Nazwisko wydaje się odgrywać donioślejszą rolę, gdyż jest skierowanym na zewnątrz znakiem rozpoznawczym osoby fizycznej.¹ Jego kształtowanie pozbawione jest dowolności, a pozostaje w związku z relacjami rodzinnymi określonymi w przepisach ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy². Przepis art. 25 § 1 KRO regulujący problematykę nazwisk nupturientów stanowi, że o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem Urzędu stanu cywilnego.³ Przepis dalej postanawia, iż w przypadku małżeństwa zawieranego przed kierownikiem USC oświadczenie takie może zostać złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa, a w wypadku zawierania związku małżeńskiego przed duchownym przed sporządzeniem przez kierownika USC zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Podzielone są zdania na temat charakteru prawnego oświadczenia małżonków w sprawie nazwiska. Z jednej strony prezentowane jest stanowisko, że oświadczenie to stanowi czynność prawnorodzinną inną niż czynność prawna normowana przepisami KC.⁴ Według odmiennego poglądu oświadczenie to przybiera postać prawa kształtującego, wykonywanego przez złożenie oświadczenia woli.⁵ Przepis art. 25 § 2 KRO dalej stanowi, iż małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nupturientów, mogą również zachować swoje dotychczasowe nazwisko lub połączyć je z dotychczasowym nazwiskiem drugiego małżonka – nazwisko utworzone w ten sposób nie może składać się z więcej niż z dwóch członów. Nie zostało natomiast dopuszczalne dokonanie wymiany nazwisk przez osoby zawierające małżeństwo. Wobec braku oświadczenia małżonkowie zachowują swoje dotychczasowe nazwiska, co jest zmianą w stosunku do stanu prawnego sprzed 1998 r., albowiem w uprzednim stanie prawnym⁶ wobec braku oświadczenia żony, przyjmowała ona nazwisko męża.

Regulacje zawarte w KRO określają także nazwisko dziecka. Przepis art. 88 § 1 KRO stanowi, że dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi od męża matki, nosi nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków. Jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska, dziecko nosi nazwisko wskazane w ich zgodnych oświadczeniach. Małżonkowie mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Wobec braku zgodnego oświadczenia dziecko nosi nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Kwestia nazwiska dziecka zależy od ustalenia nazwiska jego rodziców-małżonków, respektuje się przy tym postulat równouprawnienia męża i żony.⁷ W treści przepisu art. 88 § 3 KRO znajduje się zapis ,że przy sporządzeniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem USC zgodne oświadczenia o zmianie wskazanego przez nich nazwiska dziecka albo oświadczenie, o którym mowa w § 1, jeżeli nazwisko dziecka nie zostało przez nich wskazane.⁸ W wyniku zaprzeczenia ojcostwa dziecko traci nazwisko ojca, nabywa zaś - według art. 89 § 3 KRO - nazwisko matki, które nosiła w chwili urodzenia dziecka. Nie powoduje zmiany nazwiska dziecka rozwód rodziców ani unieważnienie małżeństwa. W przypadku ustalenia nieistnienia małżeństwa zmiana nazwiska nie następuje, albowiem dziecko od początku nie nosiło nazwiska wynikającego z faktu jego urodzenia się w rzekomym małżeństwie.⁹ Przytoczone przepisy znajdą również zastosowanie przypadku dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po jego urodzeniu się z tym zastrzeżeniem, iż do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło lat 13 potrzebna jest jego zgoda (zob. art. 88 § 4 KRO).

W myśl przepisu art. 89 § 1 KRO, gdy ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Zgodnie z przepisem art. 581 KPC¹⁰ uznanie ojcostwa następuje na wniosek w postępowaniu nieprocesowym, przed jakimkolwiek sądem opiekuńczym.¹¹ Możliwe jest wskazania nazwiska jednego z rodziców albo nazwiska utworzonego przez połączenie. Wobec braku zgodnych oświadczeń, dziecko nosi nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania ukończyło 13 lat potrzebna jest jego zgoda (art. 89 KRO in fine).

W wypadku sądowego ustalenia ojcostwa, sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo stosując powyższe postanowienia. Następuje to w procesie w postępowaniu odrębnym w sprawach ze stosunków miedzy rodzicami a dziećmi (art. 453 KPC). Natomiast jeżeli ojcostwa nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki.

Dziecku nieznanych rodziców nazwisko nadaje sąd opiekuńczy. Postępowanie w tej sprawie jest postępowaniem nieprocesowym (art. 568 KPC, w zw. z art. 506 KPC), wszczynanym z urzędu (art. 570 KPC). Właściwym jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie dotyczy (art. 569 § 1 KPC).

Nadanie pełnoletniemu dziecku w wyroku ustalającym ojcostwo nazwisko ojca jest dopuszczalne także wtedy, gdy dziecko uzyskało na skutek zawarcia małżeństwa nazwisko małżonka. Nadanie takiego nazwiska zastępuje nazwisko rodowe, a nie uzyskane z małżeństwa.¹²

Dzieci pochodzące od tych samych rodziców noszą takie samo nazwisko, z zastrzeżeniem przepisów, które do zmiany nazwiska dziecka wymagają jego zgody (art. 89¹ KRO).¹³

W przypadku małżeństwa matki małoletniego dziecka z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem USC zgodne oświadczenie, że dziecko nosić będzie takie samo nazwisko, jakie nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat potrzeba jego zgody (art. 90 § 1 KRO). Przepis stosuje się odpowiednio dla sytuacji, gdy ojciec małoletniego dziecka zawarł małżeństwo z kobietą, która nie jest matką tego dziecka (art. 90 § 3 KRO). Regulacja ta stanowi środek asymilacji dziecka w rodzinie, nie powoduje natomiast ustalenia ojcostwa.¹⁴

Kodeks rodzinny i opiekuńczy określa także kwestie nazwiska przysposobionego, stanowiąc w przepisie art. 122 KRO, że przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony wspólnie przez małżonków albo jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka – nazwisko, które nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa. Sąd Najwyższy stwierdził, że wobec treści wspomnianej normy zbędne jest orzekanie przez władze opiekuńczą w postanowieniu¹⁵ o przysposobieniu o tym, że przysposobiony będzie nosił nazwisko przysposabiającego.¹⁶ Postępowanie w sprawach o przysposobienie ma charakter nieprocesowy i następuje wyłącznie na wniosek.¹⁷ Na żądanie przysposobionego i za zgodą przysposabiającego sąd opiekuńczy postanowi, że przysposobiony nosić będzie nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i nazwiska przysposabiającego – żądanie to w połączeniu ze zgodą wydaje się dla sądu wiążące.¹⁸

Z chwilą rozwiązania stosunku przysposobienia ustają jego skutki, lecz przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie. Jedynie na skutek ważnych powodów, sąd na wniosek może postanowić o powrocie przysposobionego do dawnego nazwiska.

Ustalenie jakie nazwisko nosi dana osoba następuje poprzez wylegitymowanie się dowodem osobistym albowiem zgodnie z treścią przepisu art. 1 ust.3 ustawy z dnia 10.04.1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych¹⁹, dowód osobisty jest dokumentem stwierdzającym tożsamość osoby. Wystarczający dla potwierdzenia nazwiska osoby fizycznej jest również odpis aktu stanu cywilnego wydawany na podstawie art. 79 PASC, który stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych (art. 4 PASC).

Imię nadawane jest dziecku wspólnie przez osoby sprawujące nad nim władzę rodzicielską – jest to bowiem atrybut władzy rodzicielskiej, a w razie braku porozumienia w tej sprawie rozstrzyga sąd opiekuńczy²⁰. Przepis art. 50 PASC stanowi o ograniczeniach wyboru imienia dla dziecka: nie można wybrać więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka. W wypadku naruszenia tych wymogów kierownik USC odmawia przyjęcia oświadczenia rodziców o wyborze takiego imienia, od której to decyzji przysługuje odwołanie do wojewody jako organu odwoławczego (art 50 ust. 3 PASC)²¹. Od decyzji wojewody przysługiwać może ewentualnie skarga kasacyjna²². Jeśli rodzice dziecka nie dokonali wyboru imienia dziecka, prawo wyboru przechodzi na kierownika USC, który wpisuje do akt urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych. Regulacja PASC daje rodzicom możliwość zmiany imienia dziecka, w ciągu 6 miesięcy od sporządzenia aktu urodzenia, poprzez wspólne złożenie przez matkę i ojca pisemnego oświadczenia kierownikowi USC (art. 51 PASC).

Na oznaczenie człowieka składają się poza jego nazwiskiem i imieniem także dane o jego rodzicach, zwłaszcza ich imiona i nazwiska rodowe. Dane te pozwalają na identyfikacje osób noszących te same imiona i nazwiska – rejestruje się je zgodnie z rzeczywistością w aktach stanu cywilnego.

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary

www.lexgemini.pl

1Ustawa z dnia 23.04.1964 r., Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., powoływany dalej jako KC.

2P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, Warszawa 2006, s. 8.

3Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2009, s. 140.

4S. Skorupka, H. Auderski, Z. Łempicka, Mały słownik języka polskiego, Warszawa 1969, s. 435.

5Dz. U. Nr 220, poz. 1414.

6Tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688, powoływany dalej jako PASC.

1Wyrok SN z dnia 19.11.2003, I PK 590/02, OSNP 2004, nr 20, poz. 351.

2Ustawa z dnia 25.02.1964 r., Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm., powoływany dalej jako KRO.

3Powoływany dalej jako USC.

4A. Zielonacki, Zawarcie małżeństwa, Warszawa-Wrocław 1982, s. 113.

5J. S. Piątowski, [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego red J. S. Piątowski, Warszawa -Wrocław 1985, s. 249.

6Dz. U. z 1998 r. Nr 117, poz. 757.

7T. Smyczynski, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009, s. 242.

8 Określenie celu takiej regulacji znaleźć można w uzasadnieniu projektu rządowego ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Druk Nr 888 Sejm VI kadencji): „Brak porozumienia przyszłych małżonków co do nazwiska ich dzieci może być oznaką wahań, nie zaś ostatecznie przemyślanej decyzji. Jednak także decyzja podjęta przy zawarciu małżeństwa może nie być dostatecznie dojrzała i dopiero po urodzeniu się pierwszego wspólnego dziecka małżonkowie mogą dość do trwałego przekonania o trafności wyboru dla ich dzieci innego nazwiska”.

9J. Ignatowicz [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2010, s. 842 - 843.

10Ustawa z dnia 17.11.1964 r., Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz. 296 z późn. zm., powoływany dalej jako KPC.

11A. Zieliński [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. A. Zieliński, Warszawa 2010, s. 1072.

12Wyrok SN z dnia 13.05.1977 r. , III CRN 326/77, OSN 1978, nr 2, poz. 35.

13Wg cytowanego uzasadnienia rządowego projektu ustawy przepis ten miałby zastosowanie m.in. do dzieci pochodzących od małżonków, urodzonych również w czasie separacji orzeczonej przez sąd gdy ojcostwo męża matki zostałoby ustalone w trybie uznania albo w trybie sądowym. (Druk Nr 888 Sejmu VI kadencji).

14J. Ignatowicz, Kodeks..., op. cit., s. 854.

15J. Gudowski, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo, Kraków 1998, s. 403.

16Orzeczenie SN z dnia 04.07.1952 r., C 1134/52, OSN 1953/54, nr 4, poz 103.

17A. Zieliński, Kodeks..., op. cit., s. 1076.

18J. Ignatowicz, Kodeks..., op cit., s. 1035.

19Tekst jedn. - Dz. U. z 2001 r. Nr 87 poz. 960 z późn. zm., powoływana dalej jako Ewid.

20T. Smyczyński, Prawo..., op. cit., s. 245.

21Wojewoda jako organ odwoławczy stosownie do przepisu art. 138 ustawy z dnia 14.06.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. - Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) może utrzymać w mocy decyzję kierownika USC, uchylić ją i sam orzec o istocie sprawy bądź umorzyć postępowanie odwoławcze. W przypadku utrzymania odmownej decyzji przyjąć należy, iż rodzice dziecka nie dokonali wyboru imienia.

22Przesłanką skargi kasacyjnej może być w tym wypadku naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnie przepisu art. 50 ust. 1 PASC. Zob. Wyrok NSA z dnia 04.04.2007 r., II OSK 614/06, http://orzeczenia.nsa.gov.pl.

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.

Sposób dokonania przelewu wierzytelności przyszłej i jej skutki

Sposób dokonania przelewu wierzytelności przyszłej i jej skutki

Ogólnie rzecz biorąc, ze względu na swój skutek prawny przelew wierzytelności należy do czynności prawnych rozporządzających, ponieważ przenosi prawo podmiotowe jakim jest wierzytelność z jednego podmiotu na inny podmiot – przy czym może przybrać dwojaką postać: 1) umowy o podwójnym skutku oraz, 2) czystej umowy rozporządzającej.¹ W pierwszym wariancie przelew polega na umowie zobowiązującej, wobec realizacji której następuje przeniesienie wierzytelności. Skutek nie musi być wyraźnie w umowie przewidziany albowiem kreuje go norma z art. 510 § 1 KC. Z kolei przelew w drugiej postaci polega na realizacji wyłącznie skutków rozporządzających, choć mimo to pozostaje on wciąż umową, której ważność uzależniona jest od istnienia zobowiązania do dokonania przysporzenia przez przeniesienie wierzytelności (pozostaje umową kauzalną). Umowa przelewu poza tym ma charakter czynności prawnej konsensualnej. Tylko w sytuacji, gdy wierzytelność została stwierdzona pismem, jej przelew powinien być pismem stwierdzony, lecz tylko pod rygorem ad probationem. Do przeniesienia wierzytelności w drodze przelewu zbędna jest zgoda dłużnika.

W odniesieniu do wierzytelności przyszłych znalazło to potwierdzenie w uchwale z 19.9.1997 r. gdzie SN uznał, że przelew wierzytelności przyszłych dostatecznie oznaczonych może nastąpić zarówno w drodze umowy zobowiązująco-rozporządzającej (art. 510 § 1 KC), jak też na mocy umowy czysto zobowiązującej (art. 510 § 2 KC). Najważniejszym wymogiem dla dopuszczalności rozporządzania wierzytelnościami przyszłymi jest oznaczenie dostatecznie szczegółowo w umowie. Chodzi o taką indywidualizację aby w momencie powstania wierzytelności można było stwierdzić,że to ona była przedmiotem przelewu. Potrzebne jest określenie tytułu powstania wierzytelności, oraz wskazania osób wierzyciela i dłużnika. Zdaniem SN, w sytuacji, gdy wierzytelność przyszła została w wystarczający sposób oznaczona w umowie zobowiązującej do jej przeniesienia, nie ma powodów, dla których konieczne byłoby zawieranie przez strony dodatkowego porozumienia o charakterze umowy rozporządzającej. Podsumowując SN stwierdził, że „umowa sprzedaży lub jakakolwiek inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej, odpowiednio oznaczonej, w zasadzie tę wierzytelność przenosi z chwilą jej powstania”.

Dokonanie przez ubezpieczającego cesji wierzytelności, wynikającej z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych, nie prowadzi do nabycia tej wierzytelności, jeżeli nie doszło do zdarzenia objętego ryzykiem ubezpieczeniowym. W dacie dokonywania cesji wierzytelności cedenta nie istniała i nie mogła być przedmiotem przelewu. Do chwili wystąpienia tego zdarzenia istnieje co najwyżej ekspektatywa tej wierzytelności, a więc względne prawo tymczasowe. Pełny rozporządzający skutek umowy należy łączyć dopiero z powstaniem wierzytelności po stronie cedenta, a zatem z zajścia wypadku, przewidzianego w umowie ubezpieczenia.²

Uważa się, że niedostateczne oznaczenie wierzytelności przyszłej w umowie spowoduje to, iż wywoła ona co najwyżej skutek zobowiązujący³. Przeniesienie wierzytelności będzie zależne od zawarcia przez strony dodatkowej umowy, w której to nastąpi szczegółowe oznaczenie przedmiotu cesji. Wynika to z faktu, że niemożliwe jest rozporządzanie prawem oznaczonym rodzajowo.

Analiza rozważań SN prowadzi do wniosku, iż wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą powstania”. Zatem wierzytelność powstaje najpierw w majątku jej zbywcy, a dopiero później następuje jej przejście do majątku cesjonariusza. Mamy tu do czynienia z nabyciem pochodnym. „Powstaje oczywiście pytanie o sens takiej konstrukcji. Czy rzeczywiście fakt, że dana wierzytelność pozostaje przez fikcyjną sekundę w majątku cedenta, ma jakieś konsekwencje praktyczne? Wydaje się, że tak. W przypadku pochodnego nabycia wierzytelności pojawia się pewne ryzyko, że wierzytelność lub jej ekspektatywa stanie się składnikiem masy upadłościowej zbywcy albo przedmiotem skierowanej przeciwko niemu egzekucji. „⁴ Podnoszone jest również, że wcześniejszemu przejściu wierzytelności na cesjonariusza stoi na przeszkodzie zasada nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habe, zgodnie z którą nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada.

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary 
www.lexgemini.pl 

1Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania – Część ogólna, Warszawa 2006, s. 257.

2Wyrok SN z dnia 15 lutego 2006 r., IV CSK 71/05, OSP 2008, nr 4, poz. 42.

3J. P. Naworski w glosie do uchwały SN z 19.9.1997 r., „Radca Prawny” Nr3/1998, s. 92

4http://www.monitorprawniczy.pl/index.php?cid=20&id=1687&mod=m_artykuly

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.

Uchwała SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22

Stanowisko Sądu Najwyższego dotyczące przelewu wierzytelności przyszłych.

Przelew wierzytelności przyszłych a orzeczenictwo.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r. formułuje następującą tezę: „Art. 510 § 1 KC znajduje zastosowanie także do umów zobowiązujących do przeniesienia wierzytelności przyszłych".

Sąd uzasadniając uchwałę implikował, że za rządami Kodeksu zobowiązań, a także de lege lata dominuje zapatrywanie dopuszczające przelew wierzytelności przyszłych. Wyróżnił ponadto trzy omówione wcześniej kategorie wierzytelności przyszłych. Stwierdzone zostało, że przelewu nie wyklucza charakter wierzytelności przyszłych, a co do zakresu i zasad przelewu miarodajne powinny być reguły ogólne dotyczące przeniesienia praw.

Szerszemu objaśnieniu poddane zostały w uchwale zagadnienia dotyczące wymagań odpowiedniego oznaczenia przedmiotu przelewu. Stwierdzono, że o ile w umowie wyłącznie zobowiązującej do świadczenia, oznaczenie przedmiotu świadczenia może nastąpić według cech gatunkowych, o tyle w umowie rozporządzającej przedmiot musi być oznaczony indywidualnie. Jak bowiem podkreślił SN, można nabyć wyłącznie indywidualnie oznaczone prawo, a więc daną wierzytelność, daną rzecz itp.

Biorąc pod uwagę, że wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z momentem powstania, to wymóg ten można uznać za spełniony, wtedy gdy umowa dotycząca przelewu wierzytelności przyszłej zawiera informacje pozwalające na ustalenie, że to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową. Danymi takimi, wg SN, są określenie tytułu powstania wierzytelności oraz określenie osób wierzyciela i dłużnika.

Sąd Najwyższy bezspornie stwierdził, że cesja wierzytelności przyszłych dostatecznie oznaczonych jest możliwa zarówno w drodze umowy czysto rozporządzającej ( art. 510 § 2 KC ) jak i umowy o podwójnym skutku – zobowiązująco rozporządzającej (510 § 1 KC ). Brak akceptacji dopuszczalności zawarcia umowy przelewu wierzytelności przyszłej o podwójnym skutku, mógłby być jedynie uzasadniony potrzebą oznaczenia przedmiotu przelewu, co przecież miało już miejsce w postanowieniach umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności przyszłej. Konkludując SN stwierdził, iż należy przyjąć, że umowa sprzedaży lub jakakolwiek inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej, która jest odpowiednio oznaczona, przenosi wierzytelność z chwilą jej powstania.

W swej uchwale Sąd Najwyższy podtrzymuje wykładnię art. 510 KC wyrażoną w piśmiennictwie. Jest bowiem powszechnie przyjęte, że wyrażona w tym przepisie konstrukcja umowy o podwójnym skutku znajdzie także zastosowanie do przelewu wierzytelności przyszłych. Umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej, jedynie wówczas wywoła skutek rozporządzający, gdy zawiera informacje pozwalające na ustalenie w chwili powstania wierzytelności, że to ona była przedmiotem cesji. Wierzytelności przyszłe muszą być zatem przynajmniej oznaczalne w chwili zawierania umowy przelewu przez określenie tytułu powstania wierzytelności oraz osoby dłużnika i wierzyciela .¹

Pominięta słusznie została dopuszczalność przelewu takich wierzytelności, których powstanie jest w całości sprawą przyszłości, albowiem ciężko w odniesieniu do tej grupy wierzytelności mówić o cesji wierzytelności w rozumieniu art. 509 i nast. KC , „stąd uprawniony wydaje się postulat traktowania umów "zbycia" tego rodzaju wierzytelności przyszłych, np. dla zabezpieczenia kredytu bankowego, jako contractus innominatus. „²

Z aprobatą spotkały się rozważania SN dotyczące dopuszczalności i zasad przenoszenia praw. Obrazuje to jedność reguł rządzących zbywaniem wszystkich praw przyszłych, a co za tym idzie również wierzytelności przyszłych. Kryteria oznaczalności wierzytelności przyszłych sformułowane zostały w odniesieniu do dorobku piśmiennictwa. Doktryna zgodna była również co do wyrażonego w uchwale stanowiska co do dopuszczalności przelewu wierzytelności przyszłych w umowie czysto rozporządzającej a także w umowie o charakterze zobowiązująco-rozporządzającym.

Nie brakuje jednak uwag krytycznych odnośnie uchwały Sądu Najwyższego. J. P Naworski podnosi, że teza uchwały ujęta została zbyt szeroko, co w gruncie rzeczy nie odzwierciedla wniosków sformułowanych w uzasadnieniu. „Brzmienie tezy wysuniętej na czoło uchwały sugeruje, że umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej wywoła skutek rozporządzający, niezależnie od oznaczenia wierzytelności. Jej sformułowanie odbiega od wniosków w uzasadnieniu, gdzie w ostatnich fragmentach SN stwierdził wyraźnie, że: "... umowa sprzedaży lub jakakolwiek inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przyszłej odpowiednio oznaczonej w zasadzie także tę wierzytelność przenosi z chwilą jej powstania”.³

Nie zostało ponadto zaakcentowane, nie budzące w doktrynie stanowisko, że skutek rozporządzający w postaci przejścia wierzytelności na nabywcę następuje dopiero z chwilą powstania wierzytelności.⁴

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary 
www.lexgemini.pl

1A. Szpunar, Przelew na zabezpieczenie, Rej. Nr 11/1995, s. 22-23.

2J. P. Naworski, Przelew powierniczy i skuteczność przelewu ekspektatywy wierzytelności, MoP 1998, nr 5, http://www.monitorprawniczy.pl/index.php?cid=20&id=1362&mod=m_artykuly

3Ibidem

4K. Zawada, Umowy przenoszące wierzytelności, Rej. Nr 1/1992, s. 23.

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.

Wierzytelności przyszłe

Dopuszczalność przelewu wierzytelności przyszłych.

Możliwość obroty wierzytelnościami przyszłymi.

We współczesnych ustawodawstwach przelew wierzytelności przyszłych uznaje się co do zasady za dopuszczalny, mimo że przy formułowaniu obowiązujących w tych ustawodawstwach przepisów na względzie miano na ogół przelew wierzytelności istniejących. W Niemczech dla uzasadnienia dopuszczalności przelewu wierzytelności przyszłych odwołano się do § 185 KC niem., we Francji do art. 1130 KC franc., w Austrii do § 939 KC austr. Dopuszczalność przelewu wierzytelności przyszłych uznają też konwencje międzynarodowe. Artykuł 8 Konwencji Narodów Zjednoczonych o przelewie w handlu międzynarodowym dopuszcza przelew wierzytelności przyszłych (art. 5), artykuł 5 Konwencji UNIDROIT o faktoringu międzynarodowym uznaje skuteczność przelewu wierzytelności przyszłych w stosunku między stronami umowy faktoringu. Dopuszcza przelew wierzytelności przyszłych również art 11:102 ust. 1 Zasad Europejskiego Prawa Umów oraz art. 9.1.4. Zasad międzynarodowych umów handlowych UNIDROIT z 2005 r.

Dopuszczalność przelewu wierzytelności przyszłych podobnie jak samo pojęcie nie została uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego, bez wątpliwości pozostaje natomiast możliwość przelewu wierzytelności przyszłej – co stwierdzone zostało orzeczeniem SN z dnia 19 września 1997. Za przyjęciem takiego stanowiska stoi również doktryna, uzasadniając ten pogląd argumentami normatywnymi a także odwołując się do racji gospodarczych.

Możliwość obrotu wierzytelnościami przyszłymi była wprost wyrażona pod rządami Kodeksu zobowiązań w art. 295, który stanowił, że przedmiotem sprzedaży mogą być także prawa mające powstać w przyszłości.

Za dopuszczalnością przelewu wierzytelnościami przyszłymi przemawia ogólna zasada, iż instytucją przelewu objęte mogą być wszystkie zbywalne wierzytelności.¹ Za przyjęciem tej tezy stoi fakt, iż przepisy Kodeksu cywilnego nie zawierają żadnych ograniczeń co do zaaplikowania omawianej zasady w stosunku do przyszłych wierzytelności.

Dopuszczalność obrotu omawianymi wierzytelnościami wywieść można z analizy poszczególnych przepisów prawnych. Zgodnie z treścią art. 306 §2 KC możliwe jest ustanowienie zastawu w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej. Normy z przepisów art. 323 i 324 KC dopuszczają natomiast przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem, a zatem również i przyszłej.

Biorąc pod uwagę aspekty gospodarcze, przelew na zabezpieczenie nie odgrywałby istotnej roli w obrocie, gdyby jego przedmiotem objęte nie mogły być wierzytelności przyszłe. Dla przykładu powołać można stosunki kredytowe, gdzie często wierzytelności kredytobiorcy przysługujące mu w chwili podpisania umowy kredytowej nie stanowią dla banku udzielającego kredytu dostatecznego źródła zabezpieczenia i dla rozszerzenia kręgi wierzytelności stanowiących przedmiot zabezpieczenia atrakcyjne stają się wierzytelności przyszłe. Przelew na zabezpieczenie nie pełniłby w obrocie znaczącej roli, gdyby jego przedmiotem nie mogły zostać wierzytelności przyszłe, to jest takie, które w chwili ich przeniesienia nie istnieją, a mają dopiero powstać w przyszłości.

Jako podstawę dopuszczalności niektórzy autorzy wymieniają przepis art. 555 KC, odnoszony w literaturze i orzecznictwie do sprzedaży praw istniejących i przyszłych.²

Niemniej jednak uznanie dopuszczalności przelewu wierzytelności przyszłych nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że nie istnieją w tym zakresie żadne ograniczenia. Jak słusznie podnosi SN, „w kwestii zakresu i zasad przelewu wierzytelności przyszłych miarodajne powinny być ogólne reguły dotyczące przelewu wierzytelności, a nawet szerzej - przeniesienia praw”. To w jakim stopniu dopuszcza się przelew wierzytelności przyszłych, w największej mierze zależeć będzie od stopnia szczegółowości oznaczenie wierzytelności przyszłej mającej być przedmiotem obrotu. Wynika to z założenia, że przedmiot rozporządzenia musi być oznaczony indywidualnie. W uchwale z 19.9.1997 r. SN stwierdził, że umowa przelewu wierzytelności przyszłej powinna zawierać „dane pozwalające ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, iż to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową”. W przekonaniu SN „nie powinno budzić wątpliwości, iż takimi danymi są określenie tytułu powstania wierzytelności oraz osoby dłużnika i wierzyciela”.

Stwierdzić należy, że w umowie przelewu wierzytelności przyszłej powinno oznaczyć co najmniej stosunek, z którego na powstać przenoszona wierzytelność w przyszłości oraz wskazać osobę przyszłego dłużnika. Nie jest wymagane natomiast, aby stosunek, z którego ma powstać przyszła wierzytelność istniała już w momencie zawarcia umowy przelewu.³

Rodzi się pytanie czy wszystkie rodzaje wierzytelności przyszłych mogą stanowić przedmiot przelewu. Wydaje się, że za dopuszczalny należy uznać przelew wierzytelności warunkowych, wierzytelności terminowych, oraz tych u podłoża których leży częściowo zrealizowany stan faktyczny. Tu bowiem znany jest stosunek prawny, z którego wyłonić ma się w przyszłości wierzytelność (podstawa prawna), a także osoba wspólnika. W stosunku do tych wierzytelności przyszłych, których powstanie jest w całości sprawą przyszłości powstaje problem, albowiem dotyczą one jedynie określonych sytuacji faktycznych, w których nie istnieje żadna sytuacja prawna implikująca, że w przyszłości powstanie wierzytelność. Brak zatem możliwości określenia osoby dłużnika, jak również podstawy prawnej.

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary 
www.lexgemini.pl

1E. Łętowska, System prawa cywilnego, Zobowiązania część ogólna, Warszawa 1974, t. III, cz.1, s. 903

2H. Ciepła [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom 1, Warszawa 2009, s. 797.

3P. Grabowski, Przelew wierzytelności przyszłych, MoP 2000, nr 9, http://www.monitorprawniczy.pl/index.php?cid=20&id=1687&mod=m_artykuly

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.

Szkoda wyrządzona przez pojazd wchodzący w skład przedsiębiorstwa - rozważania na temat podstawy prawnej.

 Szkoda wyrządzona przez maszynę budowlaną - jaka jest podstawa dochodzenia roszczeń odszkodowawczych?

Kolizje drogowe i wypadki komunikacyjne stały się codziennością. Kierowcy mają świadomość, iż w razie zdarzenia powodującego szkodę ubezpieczyciel sprawcy wypłaci należne odszkodowanie pozwalając na zrekompensowanie strat. Zdarzają się jednak nietypowe sytuację gdy pojazdem sprawcą jest maszyna używana w obrębie pasa drogowego np. roboty budowlane. Powstaje wówczas spór kto powinien wypłacić odszkodowanie za powstałe straty - czy Towarzystwo Ubezpieczeniowe ubezpieczające pojazd czy Towarzystwo ubezpieczające przedsiębiorstwo, w skład którego wchodzi maszyna. Powstaje również pytanie od podstawę roszczeń - to natomiast pozwala ubezpieczycielom na przedłużenie bądź nawet na odmawianie likwidacji szkody.

Kwestia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez mechaniczny środek komunikacji wchodzący w skład przedsiębiorstwa lub zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody może wydawać się kłopotliwa, jednakże analiza obowiązujących przepisów, zwłaszcza przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, a także sięgnięcie po ratio legis ustawy rozprasza wszelkie wątpliwości. Trafnym jest rozumowania, iż jeżeli działalność przedsiębiorstwa związana jest ściśle z używaniem mechanicznych środków komunikacji, czyli istotą działalności (funkcją) jest przykładowo transport, spedycja, komunikacja samochodowa, to należy uznać, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej przez mechaniczny środek komunikacji, będący częścią składową tego przedsiębiorstwa, oparta będzie na zasadzie określonej w art. 435 § 1KC. Poszczególne pojazdy mechaniczne nie odgrywają bowiem samodzielnej roli, lecz są elementami składowymi przedsiębiorstwa poruszanego za pomocą sił przyrody. Jeżeli natomiast szkoda zostanie wyrządzona ruchem mechanicznego środka komunikacji będącego w posiadaniu przedsiębiorstwa lub zakładu, który w ramach swej działalności jedynie akcesoryjnie posługuje się mechanicznymi środkami komunikacji, to odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną ruchem tego środka komunikacji znajdzie swoją podstawę w art. 436 KC, a co za tym idzie również w przepisie art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Przyjęcie innego rozumowania prowadziłoby do nielogicznego wniosku, iż wyrządzenie szkody przez kierowcę jakiegokolwiek pojazdu mechanicznego używanego do prowadzenia działalności gospodarczej zwalniałoby zakład ubezpieczeń z obowiązkowej odpowiedzialności cywilnej za szkody przez niego wyrządzone. Stoi to w sprzeczności z ustawą, która wyraźnie stanowi odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone ruchem pojazdu. Ustawa nie przewiduje odstępstw w tym zakresie ze względu na to czy pojazd mechaniczny objęty obowiązkowym ubezpieczeniem jest składnikiem przedsiębiorstwa.

Dla przyjęcia przepisu art. 435 KC jako podstawy odpowiedzialności wykorzystanie sił przyrody musi być dla przedsiębiorstwa czy zakładu warunkiem jego podstawowej działalności, a nie tylko być do tego pomocne. Tam zatem, gdzie nie chodzi o uruchomienie dużych mocy elementarnych, nie można mówić o szczególnym niebezpieczeństwie, które leżało u podstaw wprowadzenia odpowiedzialności na zasadzie przepisu art. 435 KC (podobnie Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeń: w wyroku z 21.01.1974 r. I CR 762/73, w uchwale z dnia 12.07.1977 r., IV CR 216/77, wyroku z dnia 15.02.2008 r. I CSK 376/07). 

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary
www.lexgemini.pl

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.

Renta rodzinna - świadczenie z datą wsteczą od złożenia wniosku przez uprawnionego

Renta rodzinna -  czy możliwe jest otrzymanie świadczenia za okres poprzedzający złożenie wniosku o wypłatę renty jeśli niemożność złożenia takiego wniosku była spowodowana okolicznościami, za które uprawniony nie ponosi odpowiedzialności?

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiezceń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem. W razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.

Bywają jednakże przypadki, gdy pomimo spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny nie mogą oni skutecznie zgłosić odpowiedniego wniosku ze względu np. na nieustalenie ojcostwa, nierozstrzygnięcie sprawy o uznanie za zmarłego itp. Pomimo surowego literalnego brzmienia ustawy możliwym jest dochodzenie świadczeń za okres pomiędzy złożeniem wniosku a spełnieniem warunków przez członków rodziny. Każda taka sytuacja musi być zbadana pod kątem wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności. Sąd Najwyższy wypowiedział się w niektórych z takich spraw.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2006 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt: I UK 117/06 dotyczył uprawnienia do renty rodzinnej po matce małoletnich, których ojciec został tymczasowo zatrzymany i nie dochował należytej staranności w złożeniu odpowiednio szybko wniosku o wypłatę świadczenia w imieniu swoich dzieci. Należytą staranność starała się dochować ciotka małoletnich, która ubiegała się o ustanowienie jej opiekunem prawnym małoletnich i w najkrótszym możliwym terminie po ustanowieniu jej opiekunem złożyła wniosek o przyznanie renty rodzinnej z datą wsteczną.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku wskazał na nadzwyczajną sytuację faktyczną i prawną uprawnionych do świadczenia, zwłaszcza na wpływ toczącego się postępowania o pozbawieniu władzy rodzicielskiej i postępowania dotyczącego ustanowienia opieki na możliwość złożenia skutecznego wniosku o wypłatę renty rodzinnej. Zdaniem Sądu Najwyższego w omawianej sprawie koniecznym, w toku postępowania pierwszo- i drugoinstancyjnego, było badanie czy małoletni mają obiektywną możliwość złożenia w odpowiednim terminie wniosku o wypłatę, zbadanie czy przedstawiciel ustawowy dochowuje staranności, kto sprawuje faktyczną opiekę, dlaczego nie złożono wniosku po zaktualizowaniu się uprawnienia do wypłaty świadczenia itp. Sąd Najwyższy wskazał: „badając cel, jaki przyświecał ustawodawcy przy formułowaniu zasady, że świadczenia wypłaca się od miesiąca, w którym zgłoszony został wniosek o świadczenie (art. 129 ust. 1 in fine oraz ust. 2 ustawy), należy stwierdzić, że decydującą rolę przypisano woli uprawnionego, który - mimo spełnienia przesłanek do otrzymania prawa do świadczenia - nie musi z tego prawa korzystać od chwili spełnienia przesłanek do otrzymania świadczenia. Konsekwencją autonomii woli uprawnionego jest to, że chwila wyrażenia przez niego na zewnątrz (w stosunku do organu rentowego) zamiaru pobierania świadczenia determinuje powstanie obowiązku jego wypłaty. W odniesieniu do sytuacji małoletnich uprawnionych, którzy nie mając zdolności do czynności prawnych nie mogą samodzielnie realizować swoich uprawnień przez ujawnienie na zewnątrz woli otrzymania świadczenia, argumenty celowościowe, które przemawiają za podjęciem wypłaty świadczeń dopiero od miesiąca zgłoszenia wniosku, nie znajdują nawet odpowiedniego zastosowania”. Sąd Najwyższy wydobył zatem z przepisów ustawy FUS konieczność uwzględniania nadzwyczajnych sytuacji, które wpływają na możliwość złożenia wniosku o wypłatę świadczenia i które nie mogą być przezwyciężone przez uprawnionych do świadczenia, dopuszczając tym samym celowościową wykładnię przepisu art. 129 ustawy FUS.

Zasada, wyprowadzona z literalnego brzmienia przepisu art. 129 ust. 1 ustawy FUS, że wypłatę świadczenia uruchamia dopiero wniosek o to świadczenie - bez możliwości wypłacenia świadczenia za okres wsteczny - powinna podlegać modyfikacji w sytuacjach uzasadniających tę modyfikację i przy zastosowaniu także innych reguł interpretacyjnych. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 11 maja 2006 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt I UK 320/00, stwierdzając, że „przy dokonywaniu wykładni tego przepisu należy mieć w szczególności na uwadze cel renty rodzinnej, który zmierza do zapewnienia środków utrzymania uprawnionym. Świadczenie to jest związane z ryzykiem śmierci osoby, która łożyła na utrzymanie osób uprawnionych do renty rodzinnej. Pozbawienie prawa do tego świadczenia (jego wypłaty) na skutek obiektywnych okoliczności, na które uprawniony nie ma i nie może mieć wpływu - mimo wystąpienia tego ryzyka - sprzeciwia się założonemu przez ustawodawcę celowi przedmiotowej regulacji. Dodatkowo wskazać należy na treść art. 129 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny. Przepis ten potwierdza wagę, jaką ustawodawca przykłada do celu, jakiemu ma służyć renta rodzinna (celem tym jest zapewnienie środków utrzymania uprawnionym) już od dnia śmierci ubezpieczonego, emeryta lub rencisty).”

Podobnie w wyroku z dnia 10 lutego 2012 r. II UK 146/11, dotyczącym wypłaty renty rodzinnej po ojcu zaginionym w trakcie rejsu na Bałtyku, którego datę śmierci ustalono w postępowaniu o uznaniu za zamarłego, Sąd Najwyższy stwierdził, iż , występują jednak szczególne okoliczności, które mogą skutecznie podważyć tak rozumianą zasadę, wynikającą z dosłownego brzmienia art. 129 ust. 1 ustawy i nieprzewidującą możliwości wypłacenia świadczenia za okres wsteczny. Reguła ta powinna podlegać modyfikacji w sytuacjach tę modyfikację uzasadniających i przy zastosowaniu także innych reguł interpretacyjnych, w tym zwłaszcza uwzględniając cel renty rodzinnej i potrzebę zapewnienia środków utrzymania uprawnionym Mimo tego potwierdzenia - przy dosłownej interpretacji art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej - wnioskodawca bez swojej winy, byłby pozbawiony możliwości zrealizowania należnego mu z mocy prawa świadczenia za okres wsteczny, gdy się weźmie pod uwagę datę wniosku, który nie mógł być wcześniej złożony. Tak więc, nie mając żadnego wpływu na swoją sytuację prawną i faktyczną nie mógł otrzymać środków utrzymania, które zapewniłaby renta rodzinna”. 

Wszystkie powyższe postępowania, zawierały w sobie wspólny mianownik: postępowania sądowe uniemożliwiały obiektywne złożenie wniosków o wypłatę świadczeń od chwili śmierci ubezpieczonych. Przeszkodą były postępowanie o ustanowienie opieki oraz postępowanie o uznaniu za zmarłego – w pierwszym wypadku opiekun mógł złożyć wniosek dopiero z chwilą powołania opieki, w drugim wypadku uprawniony do renty rodzinnej mógł złożyć wniosek dopiero po zakończeniu postępowania o uznaniu za zmarłego bowiem ono potwierdzało śmierć i chwilę śmierci. Brak prawomocnych rozstrzygnięć w ww. sprawach był przeszkodą, której uprawnieni nie mogli w świetle prawa przezwyciężyć, co uniemożliwiało im złożenie wniosków o świadczenie w odpowiednich terminach. Sąd Najwyższy uznawał za każdym razem, iż stanowi to uzasadnioną przyczynę odstąpienia od dosłownego brzmienia przepisów, co umożliwiało wypłatę świadczeń za okres poprzedzający złożenie stosownego wniosku.

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary  
www.lexgemini.pl 

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe. 

Decyzja o warunkach zabudowy - wielkość obszaru analizowanego.

Możliwość zabudowania nieruchomości, która znajduje się w obszarze dla którego nie ustalono miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, uzależniona jest od uzyskania pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków, wskazanych w art. 61 ustawy:

1) co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi publicznej, jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu;
2) teren ma dostęp do drogi publicznej;
3) istniejące lub projektowane uzbrojenie terenu, z uwzględnieniem ust. 5, jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego;
4) teren nie wymaga uzyskania zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne albo jest objęty zgodą uzyskaną przy sporządzaniu miejscowych planów, które utraciły moc na podstawie art. 67 ustawy, o której mowa w art. 88 ust. 1;
5) decyzja jest zgodna z przepisami odrębnymi.

Częstą przeszkodą w uzyskaniu decyzji jest określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu. W celu określenia ww. wymagań organ właściwy, zgodnie z rozporządzeniem ministra wyznacza wokół działki budowlanej, której dotyczy wniosek o ustalenie warunków zabudowy, obszar analizowany i przeprowadza na nim analizę funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu w zakresie warunków.

Granice obszaru analizowanego wyznacza się na kopii mapy, w odległości nie mniejszej niż trzykrotna szerokość frontu działki objętej wnioskiem o ustalenie warunków zabudowy, nie mniejszej jednak niż 50 metrów.

Zdarza się, iż w tak wyznaczonym obszarze analizowanym nie znajduje się żadna zabudowa pozwalająca na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy - co stanowi przeszkodę dla inwestora, uniemożliwiającą mu rozpoczęcie prac. Należy wówczas rozważyć zasadność rozszerzenia obszaru. W praktyce organy właściwe niekiedy odmawiają i kończą negatywnie postępowanie administracyjne. Nie oznacza to jednak, iż postępują prawidłowo.

Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z art 61 ust 1 pkt 1ustawy wydanie decyzji o warunkach zabudowy możliwe jest w sytuacji, gdy co najmniej jedna działka dostępna z tej samej drogi publicznej jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy (...). Ustawa nie zawiera szczegółowych regulacji odnoszących się do kwestii ustalenia wymienionych parametrów, pozostawiając te kwestię rozporządzeniu ministra . Zgodnie z § 3 ust 1 rozporządzenia, w celu ustalenia wymagań dla nowej zabudowy właściwy organ wyznacza wokół działki budowlanej, której dotyczy wniosek, obszar analizowany i przeprowadza na nim analizę funkcji oraz cech zabudowy i zagospodarowania terenu, granice obszaru analizowanego wyznacza się na kopii mapy, w odległości nie mniejszej niż trzykrotna szerokość frontu działki objętej wnioskiem, nie mniejszej jednak niz 50 metrów.

Wskazana w § 3 ust. 1 rozporządzenia wielkość służąca wyznaczeniu granic obszaru analizowanego jest wielkością minimalną. Posługując się dwoma kryteriami - szerokością frontu jak i wymiarem w metrach ustawodawca określił minimalna wielkość obszaru analizowanego. Nie oznacza to jednocześnie zakazu objęcia analiza obszaru większego, jeśli jest to zasadne w danych okolicznościach sprawy. Zgodnie z
wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lipca 2011 r., II Osk 171/11 sposób wyznaczania granic obszaru analizowanego nie stanowi sztywnej zasady, ważne tylko aby jego granicy były większe niż minimów wskazane przez ustawę. Granice obszaru analizowanego, wyznaczanego w opisany sposób nie muszą pokrywać się z granicami ewidencyjnymi działek sąsiednich. Jednocześnie jednak, należy zauważyć, iż przepis art. 61 ust 1 pkt 1 upzp uzależnia dopuszczalność ustalenia warunków od tego, czy co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi jest zabudowana, co miało miejsce w sprawie.

Ustawa posługuje się pojęciem działki zabudowanej, nie zaś samej zabudowy, choć oczywiście ustalenie parametrów i funkcji zabudowy jest możliwe w oparciu o zabudowę istniejącą na działkach sąsiednich. Praktyka wskazuje na częstą sytuację, gdzie w granicach obszaru analizowanego, wyznaczonego w minimalnej wielkości, znajduje się działka zabudowana, choć sama zabudowa znajduje się już poza wyznaczonym obszarem analizowanym, przez co nie została przez organ właściwy  uwzględniona. Spór dotyczy wobec tego prawidłowości ustalenia przez organ granic obszaru analizowanego. Organ nie
naruszył w takim hipotetycznym stanie faktycznym przepisu w ten sposób iż obszar wyznaczył zbyt mały, lecz na tym czy wielkość nie powinna zostać jednak zwiększona ponad ustawowe minimum. Wydaje się, iż zwiększenie granic obszaru analizowanego w ten sposób, aby objął on całą zabudowaną działkę na wpływ na stwierdzenie dotyczące funkcji zagospodarowania istniejącej w obszarze analizowanym, w konsekwencji bowiem w obszarze znajduje się budynek mieszkalny.

Rozszerzenie obszaru analizowanego poza minimum nie jest wykluczone.Warunkiem jest brak arbitralności takiego postępowania i żeby znajdowało uzasadnienie w stanie faktycznym. Skoro ustawa w art. 61 ust 1 pkt 1 stanowi, że dopuszczalność ustalenia warunków zabudowy zależy od tego, czy co najmniej jedna działka sąsiednia jest zabudowana w określony sposób, a wyznaczony w oparciu o przepis rozporządzenia obszar analizowany w minimalnej wielkości działkę zabudowaną obejmuje tylko w niezabudowanej części, to jest okoliczność uzasadniająca zwiększenie obszaru analizowanego i przesunięcie jego granic do
granic ewidencyjnych zabudowanej dział która pierwotnie znajdowała się w obszarze analizowanym .

Należy zwrócić uwagę, iż organ właściwy zobowiązany jest do wyznaczenia obszaru analizowanego w taki sposób, aby jak najpełniej uwzględnić zamierzenie budowlane inwestora, kierując się jego prawem do zagospodarowania nieruchomości, którą dysponuje na cele budowlane z uwzględnieniem warunków
występujących na danym terenie. Postanowienia rozporządzenia, poprzez zakreślenie minimum obszaru analizowanego a nie jego maksimum umożliwiają dostosowanie granic obszaru analizowanego do potrzeb konkretnej sprawy i to w takim zakresie,aby wypełnić podstawową zasadę stosowania prawa zgodnie z zasadą pogłębiania zaufania do władzy publicznej , w taki sposób, zeby to co nie jest przez prawo zabronione, stało się możliwe do realizacji. Należy przyjąć, iz art. 61ustawy  przyjmuje szerokie rozumienie sąsiedztwa i w związku z tym trzeba dokonywać takich poszukiwań na terenie objętym analizą, w razie potrzeby zwiększając obszar analizowany, aby umożliwić uwzględnienie wniosku inwestora.

Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary 
www.lexgemini.pl 

Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie  wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.