Renta rodzinna - czy możliwe jest otrzymanie świadczenia za okres poprzedzający złożenie wniosku o wypłatę renty jeśli niemożność złożenia takiego wniosku była spowodowana okolicznościami, za które uprawniony nie ponosi odpowiedzialności?
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiezceń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem. W razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.
Bywają jednakże przypadki, gdy pomimo spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny nie mogą oni skutecznie zgłosić odpowiedniego wniosku ze względu np. na nieustalenie ojcostwa, nierozstrzygnięcie sprawy o uznanie za zmarłego itp. Pomimo surowego literalnego brzmienia ustawy możliwym jest dochodzenie świadczeń za okres pomiędzy złożeniem wniosku a spełnieniem warunków przez członków rodziny. Każda taka sytuacja musi być zbadana pod kątem wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności. Sąd Najwyższy wypowiedział się w niektórych z takich spraw.
Wyrok
Sądu Najwyższego
z
dnia 5 października 2006 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt: I
UK 117/06 dotyczył uprawnienia do renty rodzinnej po matce
małoletnich, których ojciec został tymczasowo zatrzymany i nie
dochował należytej staranności w złożeniu odpowiednio szybko
wniosku o wypłatę świadczenia w imieniu swoich dzieci. Należytą
staranność starała się dochować ciotka małoletnich, która
ubiegała się o ustanowienie jej opiekunem prawnym małoletnich i w
najkrótszym możliwym terminie po ustanowieniu jej opiekunem złożyła
wniosek o przyznanie renty rodzinnej z datą wsteczną.
Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu wyroku wskazał na nadzwyczajną sytuację
faktyczną i prawną uprawnionych do świadczenia, zwłaszcza
na wpływ toczącego się postępowania o pozbawieniu władzy
rodzicielskiej i postępowania dotyczącego ustanowienia opieki na
możliwość złożenia skutecznego wniosku o wypłatę renty
rodzinnej. Zdaniem Sądu Najwyższego w omawianej sprawie koniecznym,
w toku postępowania pierwszo- i drugoinstancyjnego, było badanie
czy małoletni mają obiektywną możliwość
złożenia w odpowiednim terminie wniosku o wypłatę, zbadanie czy
przedstawiciel ustawowy dochowuje staranności, kto sprawuje
faktyczną opiekę, dlaczego nie złożono wniosku po zaktualizowaniu
się uprawnienia do wypłaty świadczenia itp.
Sąd Najwyższy wskazał: „badając
cel, jaki przyświecał ustawodawcy przy formułowaniu zasady, że
świadczenia wypłaca się od miesiąca, w którym zgłoszony został
wniosek o świadczenie (art. 129 ust. 1 in
fine oraz
ust. 2 ustawy), należy stwierdzić, że decydującą rolę
przypisano woli uprawnionego, który - mimo spełnienia przesłanek
do otrzymania prawa do świadczenia - nie musi z tego prawa korzystać
od chwili spełnienia przesłanek do otrzymania świadczenia.
Konsekwencją autonomii woli uprawnionego jest to, że chwila
wyrażenia przez niego na zewnątrz (w stosunku do organu rentowego)
zamiaru pobierania świadczenia determinuje powstanie obowiązku jego
wypłaty. W
odniesieniu do sytuacji małoletnich uprawnionych, którzy nie mając
zdolności do czynności prawnych nie mogą samodzielnie realizować
swoich uprawnień przez ujawnienie na zewnątrz woli otrzymania
świadczenia, argumenty celowościowe, które przemawiają za
podjęciem wypłaty świadczeń dopiero od miesiąca zgłoszenia
wniosku, nie znajdują nawet odpowiedniego zastosowania”. Sąd
Najwyższy wydobył zatem z przepisów ustawy FUS konieczność
uwzględniania nadzwyczajnych sytuacji, które wpływają na
możliwość złożenia wniosku o wypłatę świadczenia i które nie
mogą być przezwyciężone przez uprawnionych do świadczenia,
dopuszczając tym samym celowościową wykładnię przepisu art. 129
ustawy FUS.
Zasada,
wyprowadzona z literalnego brzmienia przepisu art. 129 ust. 1 ustawy
FUS, że wypłatę świadczenia uruchamia dopiero wniosek o to
świadczenie - bez możliwości wypłacenia świadczenia za okres
wsteczny - powinna podlegać modyfikacji w sytuacjach uzasadniających
tę modyfikację i przy zastosowaniu także innych reguł
interpretacyjnych. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku
z 11 maja 2006 r. w sprawie prowadzonej pod sygn. akt I UK 320/00,
stwierdzając, że
„przy dokonywaniu wykładni tego przepisu należy mieć w
szczególności na uwadze cel renty rodzinnej, który zmierza do
zapewnienia środków utrzymania uprawnionym. Świadczenie to jest
związane z ryzykiem śmierci osoby, która łożyła na utrzymanie
osób uprawnionych do renty rodzinnej. Pozbawienie
prawa do tego świadczenia (jego wypłaty) na skutek obiektywnych
okoliczności, na które uprawniony nie ma i nie może mieć wpływu
- mimo wystąpienia tego ryzyka - sprzeciwia się założonemu przez
ustawodawcę celowi przedmiotowej regulacji.
Dodatkowo wskazać należy na treść art. 129 ust. 2 ustawy, zgodnie
z którym w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu
przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła
śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną
wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia
spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.
Przepis ten potwierdza wagę, jaką ustawodawca przykłada do celu,
jakiemu ma służyć renta rodzinna (celem tym jest zapewnienie
środków utrzymania uprawnionym) już od dnia śmierci
ubezpieczonego, emeryta lub rencisty).”
Podobnie
w wyroku z dnia 10 lutego 2012 r. II UK 146/11, dotyczącym
wypłaty renty rodzinnej po ojcu zaginionym w trakcie rejsu na
Bałtyku, którego datę śmierci ustalono w postępowaniu o uznaniu
za zamarłego,
Sąd Najwyższy stwierdził, iż , występują
jednak szczególne okoliczności, które mogą skutecznie podważyć
tak rozumianą zasadę, wynikającą z dosłownego brzmienia art. 129
ust. 1 ustawy i nieprzewidującą możliwości wypłacenia
świadczenia za okres wsteczny. Reguła ta powinna podlegać
modyfikacji w sytuacjach tę modyfikację uzasadniających i przy
zastosowaniu także innych reguł interpretacyjnych, w tym zwłaszcza
uwzględniając cel renty rodzinnej i potrzebę zapewnienia środków
utrzymania uprawnionym Mimo tego potwierdzenia - przy dosłownej
interpretacji art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej - wnioskodawca
bez swojej winy, byłby pozbawiony możliwości zrealizowania
należnego mu z mocy prawa świadczenia za okres wsteczny, gdy się
weźmie pod uwagę datę wniosku, który nie mógł być wcześniej
złożony.
Tak
więc, nie mając żadnego wpływu na swoją sytuację prawną i
faktyczną nie mógł otrzymać środków utrzymania, które
zapewniłaby renta rodzinna”.
Wszystkie
powyższe postępowania, zawierały w sobie wspólny mianownik:
postępowania sądowe uniemożliwiały obiektywne złożenie wniosków
o wypłatę świadczeń od chwili śmierci ubezpieczonych. Przeszkodą
były postępowanie o ustanowienie opieki oraz postępowanie o
uznaniu za zmarłego – w pierwszym wypadku opiekun mógł złożyć
wniosek dopiero z chwilą powołania opieki, w drugim wypadku
uprawniony do renty rodzinnej mógł złożyć wniosek dopiero po
zakończeniu postępowania o uznaniu za zmarłego bowiem ono
potwierdzało śmierć i chwilę śmierci. Brak prawomocnych
rozstrzygnięć w ww. sprawach był przeszkodą, której uprawnieni
nie mogli w świetle prawa przezwyciężyć, co uniemożliwiało im
złożenie wniosków o świadczenie w odpowiednich terminach. Sąd Najwyższy uznawał za każdym razem, iż stanowi to uzasadnioną przyczynę odstąpienia od dosłownego brzmienia przepisów, co umożliwiało wypłatę świadczeń za okres poprzedzający złożenie stosownego wniosku.
Radca prawny Piotr Bliźniak
LEX GEMINI Kancelaria Radcy Prawnego Żary
www.lexgemini.pl
Radca prawny prowadzący własną Kancelarię Radcy Prawnego w Żarach. Radca prawny traktuje klientów z miasta Żary priorytetowo zapewniając nawyższą jakość usług za rozsądną cenę. Prawnik w Żarach profesionalnie doradzi w kwestiach prawnych, a także zapewni kompetentne zastępstwo przed sądem lub organem państwowym czy samorzadowym. Dobry prawnik- Żary i jego mieszkańcy potrzebują fachowej pomocy prawnej pozwalającej zabezpieczyć swoje interesy. Dobry i tani prawnik w Żarach ma swoje biuro przy ul. Okrzei 9, Żary, w budynku przychodni Medyk, nieopodal firmy Rolmasz.. Obsługuje m.in. z nowoczesną formą zajmującą się aranżacja wnętrz i projektowanie wnętrz przez profesjonalnych architektów we Wrocławiu i Zielonej Górze RT Studio Projektowe.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz